વડોદરાના હૃદયમાં, જ્યાં પાણીની વધતી જતી કટોકટીએ શહેરને ઝપટમાં લીધું છે, ત્યાં વડોદરા મહાનગરપાલિકા (VMC) ની સામાન્ય સભા 17 એપ્રિલ, 2025 ના રોજ યોજાઈ. સભામાં ગંભીર વાતાવરણ હતું, કારણ કે કાઉન્સિલે દેશભક્તિની જ્યોત પ્રગટાવનાર અને ક્રાંતિ, ઉપકાર, તથા પૂરબ ઔર પશ્ચિમ જેવી ફિલ્મો દ્વારા રાષ્ટ્રના આત્માને ઉજાગર કરનાર સિનેમાના દિગ્ગજ મનોજ કુમારના નિધન પર શોક વ્યક્ત કર્યો. “ભારત કુમાર” તરીકે ઓળખાતા મનોજ કુમારના અવસાને થોભવાનો અને વિચારવાનો સમય આપ્યો. પરંતુ, મેયર પિન્કી સોનીએ શોકદર્શક ઠરાવ પસાર કર્યા બાદ સભાને અધવચ્ચે સમાપ્ત કરવાનો નિર્ણય લીધો, જે એક મહત્વનો સવાલ ઉભો કરે છે: શું આ ખરેખર મનોજ કુમારને ગમે તેવી શ્રદ્ધાંજલિ હતી?
મનોજ કુમાર કોઈ સામાન્ય ફિલ્મસર્જક નહોતા. તેમના કેમેરાના લેન્સે સામાન્ય માણસના સંઘર્ષ, સૈનિકોના બલિદાન અને પ્રગતિ માટે સતત સંઘર્ષ કરતા રાષ્ટ્રની અદમ્ય ભાવનાને કેદ કરી. તેમની વાર્તાઓ માત્ર મનોરંજન નહોતી, પરંતુ કાર્ય કરવાનો આગ્રહ હતો—નાગરિકોને વ્યક્તિગત શોકથી ઉપર ઊઠીને સામૂહિક હિત માટે કામ કરવા પ્રેરતી હતી. વડોદરામાં, જ્યાં પાણીની અછતે વિસ્તારોને તરસ્યા રાખ્યા છે અને લોકોની ધીરજ ખૂટી રહી છે, ત્યાં નાગરિક જવાબદારીની તાકીદ અદ્દભૂત છે. VMC ની સામાન્ય સભા એક ઔપચારિક પ્રક્રિયા નહોતી; તે શહેરની જીવનરેખાને સંબોધવાનું, ઉકેલો પર ચર્ચા કરવાનું અને વડોદરાના નળમાં પાણી ખૂટે નહીં તે સુનિશ્ચિત કરવાનું મંચ હતું.
મનોજ કુમારના નિધનના શોકના બહાને સભાને સમાપ્ત કરવી, જેમ કે મેયર પિન્કી સોનીએ કર્યું, તે નિર્ણય કુમારે જે મૂલ્યોનું સમર્થન કર્યું તેની સાથે અસંગત લાગે છે. તેમની ફિલ્મો સ્થિતિસ્થાપકતાનો પુરાવો હતી, વિપત્તિનો સામનો કરવા માટે આગળ વધવાનો સંદેશ આપતી હતી. ઉપકાર માં તેમણે એક ખેડૂતનું પાત્ર ભજવ્યું, જેણે વ્યક્તિગત નુકસાન હોવા છતાં રાષ્ટ્ર માટે ખંત કરી; ક્રાંતિ માં તેમણે અન્યાય સામે બળવાની ભાવનાને મૂર્તિમંત કરી. જો મનોજ કુમાર આજે વડોદરાની દુર્દશા જોત, તો તેઓ VMC ને આગળ વધવા, સભાને ચાલુ રાખવા અને પાણીની કટોકટીનો સામનો કરવા કહેત. તેમના માટે દેશભક્તિ માત્ર મોટી હરકતોમાં નહોતી, પરંતુ શાંત, અડગ કર્તવ્યનિષ્ઠામાં હતી.
વિરોધાભાસ સ્પષ્ટ છે. એક એવા માણસે, જેણે પોતાની કળા દ્વારા દેશભક્તિની જ્યોત પ્રગટાવી, તે નહોતા ઇચ્છતા કે તેમના મૃત્યુથી શાસનના પૈડાં થંભી જાય. મનોજ કુમારને સાચી શ્રદ્ધાંજલિ એ હોત કે સામાન્ય સભા ચાલુ રાખવામાં આવે, વડોદરાના કાઉન્સિલરોના અવાજો સભાગૃહમાં ગુંજે, ચર્ચા કરે, આયોજન કરે અને શહેરની સુખાકારીને જોખમમાં મૂકતી કટોકટીનું નિરાકરણ લાવે. સભાને સ્થગિત કરીને, VMC એ અજાણતાં જ તે સેવાની ભાવનાને ઝાંખી કરી, જેને કુમારની ફિલ્મો પ્રેરણા આપવા માગતી હતી.
વડોદરાની પાણીની કટોકટી એ કોઈ દૂરની સમસ્યા નથી—તે હજારો નાગરિકો માટે રોજિંદી વાસ્તવિકતા છે. પરિવારો પાણીના ટેન્કરો પાસે કલાકો સુધી લાઇનમાં ઊભા રહે છે, ઉદ્યોગોને અવરોધોનો સામનો કરવો પડે છે, અને શહેરના સૌથી નબળા વર્ગને અછતનો સૌથી વધુ ભોગ બનવું પડે છે. સામાન્ય સભા એ એક તક હતી વ્યૂહરચના ઘડવાની, સંસાધનોની ફાળવણી કરવાની અને નાગરિકોને ખાતરી આપવાની કે તેમના નેતાઓ આ પડકારથી પીછેહઠ કરી રહ્યા નથી. તેના બદલે, અધવચ્ચે સમાપ્તિ એ એવો સંદેશ આપે છે કે જ્યારે કાર્યવાહી સર્વોપરી હતી ત્યારે વિરામ લેવામાં આવ્યો.
મનોજ કુમારનો વારસો માત્ર સિલ્વર સ્ક્રીન સુધી મર્યાદિત નથી; તે તેમના આદર્શોમાં જીવે છે—નિઃસ્વાર્થ, અડગતા અને રાષ્ટ્ર પ્રત્યેનો અખૂટ પ્રેમ. તેમની ફિલ્મોએ આપણને શીખવ્યું કે સાચી દેશભક્તિ ફક્ત શોકમાં નથી, પરંતુ લોકોની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે ઊઠવામાં છે. વડોદરા, જે શહેરને તેઓ પોતાની કોઈ ઉત્તેજક વાર્તામાં દર્શાવી શક્યા હોત, તે એવી સભાને લાયક હતું જે તેમના સંકલ્પને પ્રતિબિંબિત કરે. VMC ના સભાગૃહમાં બેઠેલા કાઉન્સિલરોને તેમને માત્ર શબ્દોથી જ નહીં, પરંતુ કાર્યોથી સન્માનવાની તક હતી—ટકી રહીને, ચર્ચા કરીને અને કાર્ય કરીને.
જેમ જેમ શહેર તેના પડકારોનો સામનો કરે છે, તેમ મનોજ કુમારની ભાવના તેના નેતાઓને માર્ગદર્શન આપે. તેમને સાચી શ્રદ્ધાંજલિ એ હશે કે હેતુ સાથે ફરીથી એકઠા થવું, પાણીની કટોકટીને તેમણે પોતાની કળામાં લાવેલા જુસ્સા સાથે સંબોધવું, અને ખાતરી કરવી કે તેમણે પ્રગટાવેલી કર્તવ્યની જ્યોત વડોદરાની જરૂરિયાતના સમયે તેજસ્વી રીતે ઝળકે. કારણ કે, આખરે, એક દેશભક્તને સૌથી મોટી શ્રદ્ધાંજલિ એ નથી કે શોકમાં થોભવું, પરંતુ તેમણે પ્રિય ગણેલું કાર્ય—રાષ્ટ્રનું અને તેના લોકોનું, સતત આગળ વધતું રહેવું.
